Gastroskopia (fachowo: panendoskopia) to badanie ukazujące górny odcinek przewodu pokarmowego – a konkretnie przełyk, żołądek i dwunastnicę, czyli struktury zasadniczo niedostępne dla oka – bez potrzeby wykonywania nacięć chirurgicznych. Procedura polega bowiem na wprowadzeniu przez nos bądź gardło endoskopu, tj. długiej giętkiej rurki wyposażonej w źródł... Czytaj więcej
Gastroskopia (fachowo: panendoskopia) to badanie ukazujące górny odcinek przewodu pokarmowego – a konkretnie przełyk, żołądek i dwunastnicę, czyli struktury zasadniczo niedostępne dla oka – bez potrzeby wykonywania nacięć chirurgicznych. Procedura polega bowiem na wprowadzeniu przez nos bądź gardło endoskopu, tj. długiej giętkiej rurki wyposażonej w źródło światła oraz kamerę przesyłającą sygnał na ekran komputera.
Co więcej, przez endoskop w przewodzie pokarmowym da się również umieścić i obsługiwać miniaturowe narzędzia, dzięki którym możliwe jest pobranie materiału do badań laboratoryjnych lub wykonanie niektórych zabiegów – np. usunięcie polipów, ciał obcych czy zmian nowotworowych, zamknięcie żylaków, zatamowanie krwawień albo poszerzenie zwężeń przełyku. To tzw. gastroskopia terapeutyczna.
Gastroskopia diagnostyczna zlecana jest zaś w celu rozpoznania, kontroli leczenia i ewentualnej obserwacji rozwoju schorzeń takich jak choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, choroba refluksowa, tzw. przełyk Barretta, zapalenie błony śluzowej czy nowotwory przewodu pokarmowego. Badanie okazuje się przydatne ponadto w wykrywaniu przyczyn niedokrwistości, miejsc krwawienia, zmian popromiennych i bakterii Helicobacter pylori, jak również w stanach po resekcji żołądka. Gastroskopię warto wykonać profilaktycznie u każdej osoby, która ukończyła 45 lat i odczuwa dolegliwości bólowe w jamie brzusznej.
Podstawowe przeciwwskazania do gastroskopii to:
Badanie wymaga pisemnej zgody pacjenta lub jego prawnego opiekuna. Można je wykonywać u kobiet w ciąży.
Aby gastroskopia przebiegła możliwie bezpiecznie i sprawnie oraz przyniosła wiarygodne wyniki, trzeba się do niej odpowiednio przygotować, czyli:
W przypadku osób z chorobami kardiologicznymi lub zaburzeniami perystaltyki przewodu pokarmowego zakres przygotowań do gastroskopii ustala się indywidualnie z lekarzem prowadzącym. Zgodnie z jego zaleceniami należy też zażyć przyjmowane na stałe leki. Konieczne może okazać się odstawienie lub zmiana niektórych preparatów, m.in. tych z grupy inhibitorów pompy protonowej czy zmniejszających krzepliwość krwi.
Skierowanie na gastroskopię jest niezbędne tylko wtedy, gdy ma ona zostać opłacona ze środków NFZ – gastroskopia robiona prywatnie, czyli na koszt pacjenta, skierowania nie wymaga. Zawsze warto natomiast przynieść dokumentację medyczną dotyczącą danego schorzenia, a zwłaszcza wyniki poprzednich badań, o ile je wykonano.
Gastroskopia niestety nie jest przyjemna, czasem bywa nawet bolesna – nie na tyle jednak, aby bezwzględnie wymagać znieczulenia. Największy dyskomfort pojawia się w momencie umieszczenia endoskopu w przełyku. Niekiedy więc tylną ścianę gardła znieczula się miejscowo sprejem z lidokainą, co minimalizuje przykre doznania i łagodzi towarzyszący im zwykle odruch wymiotny. Pacjentowi można podać także środki uspokajające.
Wiele osób decyduje się też na przeprowadzenie gastroskopii w tzw. krótkotrwałej sedacji dożylnej. Polega to na podaniu przez wenflon substancji, która usypia badanego na kilkanaście minut, dzięki czemu nie doświadcza on przykrych aspektów procedury. Placówkę medyczną wolno opuścić mniej więcej po godzinie od wybudzenia, najlepiej pod opieką osoby dorosłej. Przez kolejną dobę nie należy zaś prowadzić pojazdów. Gastroskopia przeprowadzana w uśpieniu wymaga kwalifikacji i nadzoru anestezjologa, który udzieli również wszelkich dodatkowych informacji na jej temat.
Gastroskopia trwa z reguły od 5 minut do maksymalnie pół godziny, a przeprowadza ją lekarz w asyście pielęgniarki. Na wstępie pacjent przyjmuje pozycję leżącą na lewym boku. Zakłada mu się wtedy również specjalny ustnik zapobiegający przypadkowemu poruszaniu endoskopem tudzież przegryzieniu go. Podczas badania należy stosować się do poleceń personelu i skupić na miarowym oddechu. Pozwala to lepiej znieść dyskomfort, odruchy wymiotne czy odbijanie mogące wynikać z obecności urządzenia w przewodzie pokarmowym. Gastroskopia w znieczuleniu ogólnym przebiega nieco inaczej – zob. Badanie ze znieczuleniem.
Tuż po gastroskopii warto odpocząć przez dłuższą chwilę przed opuszczeniem placówki diagnostycznej. Przez co najmniej dwie kolejne godziny nie wolno zaś spożywać pokarmów, przyjmować płynów ani prowadzić samochodu. Utrzymujące się znieczulenie miejscowe potrafi bowiem wywołać zaburzenia połykania, stwarzając ryzyko zachłyśnięcia – a także zaburzenia refleksu i koncentracji. Znieczulenie ogólne wymaga podjęcia dodatkowych środków ostrożności po gastroskopii (zob. Badanie ze znieczuleniem). Jeśli pacjentowi pobrano wycinki tkanek do dalszych badań, zalecenia dotyczące tego, co i kiedy można zjeść, wydawane są indywidualnie przez lekarza.
Czas oczekiwania na wyniki gastroskopii – podobnie jak czas jej trwania – zależy od wskazań do badania. Dzięki endoskopowi lekarz widzi wnętrze przewodu pokarmowego i może oceniać jego stan w czasie rzeczywistym. Wyniki analizy mikroskopowej pobranych fragmentów tkanek bywają jednak gotowe dopiero po kilku tygodniach. Tzw. test ureazowy (w kierunku Helicobacter pylori, na podstawie fragmentu błony śluzowej żołądka) zabiera z kolei od kilku minut do godziny.
Skutki uboczne gastroskopii – które nie u każdego wystąpią – zwykle ograniczają się do przejściowych nudności, wzdęć, kaszlu, chrypki, bólu gardła lub bólu brzucha. Poważniejsze efekty niepożądane pojawiają się znacznie rzadziej i związane są głównie z zastosowaniem znieczulenia, przyjmowaniem niektórych leków lub współistnieniem innych schorzeń (zob. Przeciwwskazania). Do powikłań mogących zagrażać życiu dochodzi natomiast w zaledwie jednostkowych przypadkach, gastroskopia uchodzi więc za procedurę zasadniczo bezpieczną.