Tomografia jamy brzusznej jest o wiele bardziej dokładna niż USG tego obszaru. To również badanie znacznie tańsze i szybsze od rezonansu. Kiedy się je wykonuje?
Jama brzuszna – czyli zasadniczo znajdująca się wewnątrz ciała przestrzeń pomiędzy przeponą a kroczem – to obszar chyba najczęściej obrazowany w tomografii komputerowej. Ta metoda diagnostyczna jest szybka, bezbolesna i bardzo precyzyjna, ale nie zawsze można z niej skorzystać. Wymaga też ze strony pacjenta wcześniejszych przygotowań. Poniżej zebraliśmy najważniejsze informacje na temat tego badania.
Z artykułu dowiesz się m.in.:
- na czym polega tomografia jamy brzusznej,
- jaki jest koszt badania – i gdzie można je wykonać,
- czy tomografia brzucha jest bezpieczna dla zdrowia,
- na czym polega TK brzucha z kontrastem,
- jak należy się przygotować do tomografii jamy brzusznej,
- jak przebiega tomografia komputerowa jamy brzusznej – krok po kroku,
- co można zbadać dzięki TK jamy brzusznej,
- kiedy przeprowadza się tomografię brzucha – a kiedy należy z niej zrezygnować.
Na czym polega tomografia komputerowa jamy brzusznej
Tomografia komputerowa – określana niekiedy także skrótowo jako TK albo CT, od angielskich słów „Computed Tomography” – bazuje na technologii wykorzystującej promieniowanie rentgenowskie do ukazywania wewnętrznych struktur ludzkiego ciała. O ile klasyczne prześwietlenie RTG pozwala zobaczyć zazwyczaj tylko jeden, wybrany przekrój, o tyle w tomografii wykonuje się całą serię zdjęć – z różnych stron i pod różnymi kątami. Zdjęcia te zostają następnie nałożone na siebie dzięki specjalistycznemu oprogramowaniu, które tworzy z nich dwu-, a nawet trójwymiarowe obrazy. Siłą rzeczy badanie jest więc o wiele bardziej dokładne niż RTG jamy brzusznej.
Tomografia brzucha a bezpieczeństwo pacjenta
Znacznie wyższa jest też w nim jednak dawka promieniowania, na jaką wyeksponowany zostaje pacjent. Z tego względu tomografii komputerowej nie należy powtarzać zbyt często, zwłaszcza u osób starszych i małych dzieci. Nie powinny się też jej poddawać kobiety w ciąży. Szkodliwe skutki promieniowania jonizującego opisaliśmy szerzej w tekście „Tomografia komputerowa – na czym polega badanie”.
O wiele bezpieczniejsze jest USG jamy brzusznej. Niestety, ta metoda istotnie gorzej radzi sobie z obrazowaniem przestrzeni wypełnionych gazami, takich jak poszczególne odcinki przewodu pokarmowego (i oczywiście płuca). USG stanowi więc często zaledwie wstęp do tomografii, która pomaga rozwiać ewentualne wątpliwości i ujednoznacznić diagnozę. Gdyby zaś i ona okazała się za mało precyzyjna, „ostatnią instancją” pozostaje jeszcze rezonans magnetyczny jamy brzusznej.
Ile kosztuje tomografia brzucha – i gdzie można ją zrobić
Trwa on jednak o wiele dłużej niż TK, a w dodatku jest dużo droższy. Tomografia komputerowa brzucha sama zaś nie należy do najtańszych badań: jej ceny sięgają od 160 zł do nawet 600 zł, zależnie od placówki. Listę miejsc, które ją wykonują, znajdziesz pod adresem https://badania.znanylekarz.pl/tomografia-komputerowa/tomografia-komputerowa-jamy-brzusznej. Dzięki tej stronie nie tylko dowiesz się, gdzie w twojej okolicy można zrobić badanie, ale też od razu się na nie umówisz.
Niezbędne dokumenty
Potrzebne ci będzie skierowanie, i to nawet jeśli planujesz odwiedzić prywatny ośrodek diagnostyczny. Wynika to z obowiązujących przepisów prawa – a konkretnie z Ustawy prawo atomowe z 2000 r., która reguluje działalność związaną z wykorzystaniem promieni rentgenowskich. Oprócz skierowania na badanie należy przynieść:
- dowód osobisty lub inny dokument tożsamości,
- książeczkę zdrowia dziecka – w przypadku pacjentów niepełnoletnich,
- wyniki poprzednich badań obrazowych jamy brzusznej – jeśli zostały wykonane (pozwoli to lepiej zinterpretować wyniki bieżącego badania),
- aktualne wyniki badań laboratoryjnych – jeżeli mają związek z funkcjonowaniem prześwietlanych narządów.
Jeśli tomografia komputerowa brzucha ma zostać przeprowadzona z użyciem tzw. kontrastu, koniecznie dostarczyć należy też wynik badania poziomu kreatyniny we krwi – najlepiej nie starszy niż tydzień. Dzięki niemu ocenić można, czy nerki pacjenta działają wystarczająco dobrze, by wspomniany kontrast został bezproblemowo usunięty z organizmu wraz z moczem.
TK jamy brzusznej z kontrastem
Środek kontrastowy, zwany też niekiedy środkiem cieniującym, to specjalna substancja na bazie jodu (lub rzadziej barytu, czyli siarczanu baru), która dodatkowo poprawia widoczność obrazowanych struktur. W tomografii komputerowej podawany jest zazwyczaj dożylnie, jednak gdy CT jamy brzusznej dotyczy przede wszystkim układu pokarmowego, rozcieńczony kontrast należy wypić. Czasem stosuje się też wlew doodbytniczy – może tego wymagać obrazowanie końcowego odcinka rzeczonego układu. Jeśli zaś przedmiotem badania są nerki, środek cieniujący aplikuje się „standardowo”, przez założony na początku badania wenflon.
Podanie kontrastu podnosi koszt tomografii brzucha o mniej więcej 100 zł, mnoży też przeciwwskazania do niej. Oprócz niewydolności nerek takimi przeciwwskazaniami są jeszcze skłonność do krwawień i stwierdzona alergia na środki cieniujące. Lekarza należy poinformować ponadto o przebytym leczeniu jodem radioaktywnym, przyjmowanych na stałe lekach (konieczne może się okazać tymczasowe odstawienie np. metforminy) i chorobach przewlekłych – zwłaszcza o cukrzycy, szpiczaku, nadczynności tarczycy czy astmie oskrzelowej.
Może się zdarzyć, że nawet u osób, które nigdy nie były na nic uczulone, kontrast wywoła reakcję alergiczną, przejawiającą się m.in. obrzękiem, dusznościami, mdłościami czy zawrotami głowy. Rzadko przybiera to niebezpieczną postać, ale na wszelki wypadek po badaniu należy pozostać przez kilkadziesiąt minut na terenie placówki medycznej, tak aby jej personel mógł w razie ewentualnych komplikacji sprawnie interweniować. O wszelkich niepokojących objawach należy też natychmiast poinformować radiologa nadzorującego tomografię.
Przeczytaj: Tomografia komputerowa z kontrastem – na czym polega, jak się przygotować
TK jamy brzusznej – przebieg badania
Podczas badania, tak jak w przypadku rentgena, radiolog ów przebywa w oddzielnym pomieszczeniu, cały czas jednak utrzymuje kontakt z pacjentem za pośrednictwem interkomu. Zgłoszenie skutków ubocznych podania kontrastu jest więc jak najbardziej możliwe. Z drugiej strony radiolog wydaje instrukcje dotyczące przyjęcia przez osobę badaną określonej pozycji czy wstrzymania przez nią oddechu w momentach naświetlania. Każde poruszenie bowiem może obniżyć jakość uzyskiwanego obrazu.
Osobom nadpobudliwym i dzieciom, którym trudno wytrzymać dłużej w bezruchu, można przed tomografią podać środki uspokajające, a niekiedy nawet znieczulenie ogólne (narkozę). Stosuje się je też w przypadku osób cierpiących na klaustrofobię, czyli lęk przed ograniczonymi przestrzeniami. Badanie wymaga bowiem położenia się na specjalnym stole, który automatycznie wsuwa się do wąskiego tunelu tomografu. Wokół stołu krążą lampy rentgenowskie zamontowane w urządzeniu, a naprzeciw nich, po drugiej stronie pacjenta – detektory rejestrujące obraz. Cała procedura trwa z reguły od kilkunastu minut do pół godziny. Po jej zakończeniu (o ile nie użyto kontrastu) można od razu powrócić do codziennych czynności.
Przygotowanie do tomografii komputerowej brzucha
Do tomografii komputerowej brzucha należy się za to odpowiednio przygotować. Już 2 dni wcześniej warto przejść na dietę tzw. ubogoresztkową, czyli lekkostrawną i niezawierającą nabiału, pieczywa, owoców czy warzyw. Jest to ważne zwłaszcza wtedy, gdy obrazowane ma być przede wszystkim jelito grube. Lekarz może zalecić też dietę płynną w dniu badania lub na dzień przed nim oraz stosowanie w tym czasie środków przeczyszczających, a nawet lewatywę.
Na 3-6 godzin przed TK jamy brzusznej należy zaś przestać w ogóle przyjmować pokarmy stałe. Trzeba natomiast wypić spore ilości niegazowanej wody, która wypełni żołądek, jelita i pęcherz, oddzielając ich ściany, co pozwoli na lepsze się im przyjrzenie (a po tomografii z kontrastem przyspieszy wydalanie środka cieniującego). Aby zminimalizować ryzyko zamazania obrazu przez ruchy robaczkowe, popychające zawartość przełyku i pozostałych odcinków układu pokarmowego dalej, pacjentom czasem podaje się dodatkowo leki hamujące perystaltykę.
Na badanie należy przyjść w wygodnym stroju pozbawionym metalowych elementów, takich jak guziki, suwaki, sprzączki czy fiszbiny biustonosza. Na tomogramach – czyli zdjęciach zrobionych przez tomograf – byłyby one bardzo dobrze widoczne, przesłaniając oceniane struktury. Jeśli więc pacjent nieodpowiednio się ubierze, będzie się musiał rozebrać.
Tomografia komputerowa jamy brzusznej – wskazania
W sytuacjach nagłych CT jamy brzusznej wykonuje się bez przygotowania. Np. kiedy pacjent trafia na szpitalny oddział ratunkowy z ostrymi bólami albo po wypadku, gdy trzeba sprawdzić, czy nie doszło do poważnych obrażeń wewnętrznych. Liczy się wówczas każda chwila, dlatego tomografia, pozwalająca szybko postawić precyzyjną diagnozę*, okazuje się niezastąpiona.
Wśród innych wskazań do jej przeprowadzenia wymienić można:
- krwawienie z przewodu pokarmowego,
- urazy w obrębie jamy brzusznej,
- przewlekłe zapalenie trzustki – w celu oceny powikłań,
- kontrole pooperacyjne – m.in. aby zobaczyć, czy nie nastąpiła wznowa wyciętego guza.
*Tomogramy są gotowe praktycznie od ręki, jednak w trybie ambulatoryjnym na wyniki CT czeka się zwykle kilka dni, bo wymagają one jeszcze szczegółowego opisania.
Co można wykryć dzięki TK jamy brzusznej
Tomografia komputerowa jamy brzusznej pomaga ustalić konkretną przyczynę uciążliwego bólu brzucha, chudnięcia czy niedokrwistości, gdy zawiodą inne metody. Ukazuje bowiem z ogromną dokładnością zarówno żołądek, jelito cienkie oraz jelito grube, jak i wątrobę, śledzionę, trzustkę czy nadnercza i nerki. To podstawowe badanie wykonywane przy podejrzeniu zmian zapalnych i nowotworowych w tych narządach – pozwala takie zmiany nie tylko wykryć, ale też ocenić ich rozległość i stopień zaawansowania.
Problemów diagnozowanych dzięki tomografii brzucha jest oczywiście znacznie więcej. Należą do nich chociażby:
- niedrożność lub perforacja przewodu pokarmowego,
- zwapnienia nerek i kamica nerkowa,
- kamica dróg żółciowych,
- marskość wątroby,
- zapalenie pęcherzyka żółciowego,
- zapalenie wyrostka robaczkowego,
- zapalenie uchyłków jelita grubego
- choroba Leśniowskiego-Crohna,
- stany wrzodowe,
- zakrzepica żył wątrobowych.
Jeśli zachodzi taka potrzeba, można też przeprowadzić tomografię komputerową brzucha w bardziej zaawansowanych jej wariantach, takich jak cholangiografia TK (skupiająca się na drogach żółciowych), wenografia (badanie żył) czy tzw. tomografia angio jamy brzusznej (tętnice).
